Μια νέα καλλιέργεια σπέρνει… ελπίδες στους έλληνες. Πρόκειται για το Ιπποφαές, το οποίο μόλις τα τελευταία δυο χρόνια "δοκιμάζεται" επί ελληνικού εδάφους, από μεμονωμένους παραγωγούς σε...
διάφορες περιοχές της χώρας. Η υψηλή θρεπτική αξία, η ανθεκτικότητα, η προσαρμοστικότητα, οι πολλαπλές χρήσεις του, αλλά και οι υψηλές λιανικές τιμές που επιτυγχάνει, αποτελούν τα βασικά χαρακτηριστικά ενός φυτού, οι ρίζες του οποίου χάνονται στα βάθη των αιώνων.

Τιμή 

Όπως πληροφορεί η Διεύθυνση Παραγωγής Αξιοποίησης Προϊόντων Φυτών Μεγάλης Καλλιέργειας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, "στην Ευρωπαϊκή αγορά τα προϊόντα του ιπποφαούς πωλούνται σε υψηλές τιμές. Ενδεικτικά, ο χυμός του ιπποφαούς μπορεί να φτάσει τα 50-55 ευρώ το λίτρο, ενώ αντίστοιχα για το έλαιο του ιπποφαούς οι τιμές μπορεί να φτάσουν και τα 150 ευρώ το κιλό".

Προοπτικές 

Σε ημερίδα για το ιπποφαές, που οργανώθηκε το 2011 στο Τεχνολογικό Πάρκο Ηπείρου, κεντρικός ομιλητής ήταν ο γεωπόνος και συγγραφέας του μοναδικού βιβλίου για το ιπποφαές στην Ελλάδα κ. Κάσσανδρος Γάτσιος, ο οποίος έδωσε συμβουλές σε όσους σκέφτονται να ασχοληθούν με τη συγκεκριμένη δραστηριότητα.
 «Οι προοπτικές είναι πολύ καλές. Συνολικά μέχρι τον Ιούνιο του 2011 σε όλη τη χώρα υπάρχουν 80.000 έως 100.000 φυτά και προβλέπονται άλλα τόσα μέσα στο 2012. Επειδή, πρόκειται για νέα καλλιέργεια, θα πρέπει οι παραγωγοί να είναι κάπως συγκρατημένοι όσον αφορά τον αριθμό των στρεμμάτων και το καλύτερο θα είναι να γίνουν ομάδες παραγωγών, οι οποίοι θα προχωρήσουν και στην πρώτη μεταποίηση», σημείωσε ο κ. Γάτσιος. 


Σπάνιο φυτό

Το ιπποφαές, που το όνομά του παραπέμπει ετυμολογικά σε φωτεινό-λαμπερό άλογο (ίππος: άλογο , φαός : λάμψη φως), διαθέτει εξαιρετικές ιδιότητες για τις οποίες υπάρχουν αναφορές σε κείμενα του Διοσκουρίδη, πατέρα της φαρμακολογίας, αλλά και του Θεοφράστου, μαθητή του Αριστοτέλη. Οι καρποί είναι πλούσιοι σε υδατάνθρακες, πρωτεϊνες, οργανικά οξέα, αμινοξέα, βιταμίνες και μέταλλα. Η περιεκτικότητά του, δε, σε βιταμίνη C, είναι ιδιαίτερα υψηλή.

Στην αρχαιότητα, η πιο γνωστή του χρήση σχετιζόταν με τη θεραπεία των άρρωστων αλόγων. Τα φύλλα και οι καρποί του φυτού, καταναλώνονταν από τα τραυματισμένα άλογα του Μεγάλου Αλεξάνδρου για να αποκτούν περισσότερη δύναμη, να αναρρώνουν γρήγορα αλλά και να διαθέτουν λαμπερό τρίχωμα. Στη Μογγολία, σύμφωνα με το θρύλο, τα στρατεύματα του Τζένγκις Χαν, έπιναν χυμό από το ιπποφαές για γρήγορη επούλωση των πληγών τους.

 Η κοινή ονομασία του στα αγγλικά είναι sea-buckthorn, γράφεται με (-) για να μην συγχέεται με το buckthorn, που αποτελεί κοινή ονομασία του φυτού ράμνος (λευκαγκαθιά). Επίσης, απαντάται και με τις ακόλουθες κοινές ονομασίες στην αγγλική γλώσσα "sea buckthorn", seabuckthorn, sallow thorn, sandthorn or seaberry. (Γερμανικά: Sanddorn, Ιταλικά: Olivella spinosa, Γαλλικά: Grisset, Ισπανικά: Espino falso)

Το ιπποφαές μπορεί να καλλιεργηθεί ατομικά και συλλογικά. Στην δεύτερη περίπτωση, θα μπορούσε π.χ. να να υπάρχει μία ομάδα παραγωγών που θα το καλλιεργούν, η οποία θα παραδίδει τη καλλιέργεια σε μια άλλη ομάδα που θα κάνει τη μεταποίηση της καλλιέργειας σε παρασκευάσματα διαφόρων προϊόντων για διάφορες χρήσεις και θα είναι υπεύθυνη για την τελική διοχέτευση των προϊόντων στην αγορά εγγυώμενες τις υψηλότερες τιμές που μπορούν να υπάρξουν για να έχουν όφελος οι παραγωγοί.

Έτσι δημιουργήθηκε πριν περίπου 1 χρόνο ο «Αγροτικός Συνεταιρισμός Καλλιέργειας Πολυδύναμων Φυτών Δυτικής Μακεδονίας» στην Αιανή Κοζάνης. Αυτοί που ίδρυσαν το συγκεκριμένο συνεταιρισμό είναι 12 καλλιεργητές οι οποίοι αφού έλαβαν μέρος σε ένα εκπαιδευτικό σεμινάριο που συνολικά διήρκεσε 40 ώρες με λέκτορα τον γεωπόνο και ειδικευμένο στη καλλιέργεια του ιπποφαούς κ. Κάσσανδρο Γάτσιο, όπου καλλιέργησαν συνολικά 70 στρέμματα του φυτού ως τον Μάρτιο του 2011. Αυτές οι καλλιέργειες αναμένεται να δώσουν τους καρπούς τους προς εκμετάλλευση κατά τον Μάρτιο του 2014.

Η εναλλακτική καλλιέργεια του ιπποφαούς προωθείται με εντατικούς ρυθμούς στην περιφέρεια Πελοποννήσου. Ήδη έχει συγκροτηθεί ομάδα παραγωγών συνεταιριστικού χαρακτήρα με την επωνυμία «Πελοποννησιακό ιπποφαές» με απώτερο σκοπό την μεταποίηση και τη διάθεση του καινοτόμου αυτού προϊόντος στην αγορά.



Απαντήσεις σε ερωτήσεις:

1. Πώς θα μάθω περισσότερα και πώς θα ξεκινήσω;
Ενα πολύ καλό ξεκίνημα είναι η παρακολούθηση σεμιναρίου από ειδικευμένους γεωπόνους. Υπάρχει το ανωτέρω σεμινάριο που διαρκεί συνολικά 40 ώρες. Επειδή στην Ελλάδα δεν υπάρχουν πιστοποιημένα φυτά ιπποφαούς, ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Καλλιέργειας Πολυδύναμων Φυτών Δυτικής Μακεδονίας προχωρά σε εισαγωγή τους από τη Γερμανία. Χρειάζεται πάντως μεγάλη προσοχή για το εάν τα φυτά είναι αρσενικά ή θηλυκά γιατί άλλου είδους καλλιέργεια χρειάζονται τα αρσενικά και άλλη τα θηλυκά.

2. Προϋποθέσεις καλλιέργειας ιπποφαούς
Το ιπποφαές αντέχει σε όλες τις θερμοκρασίες (-45 με +45 βαθμούς κελσίου) και μπορεί να καλλιεργηθεί από παραθαλάσσιες περιοχές μέχρι και 1500 μέτρα υψόμετρο. Βέβαια χρειάζεται να καλλιεργηθεί σε περιοχή με όσο το δυνατόν περισσότερη ηλιοφάνεια γιατί με αυτό τον τρόπο γίνονται ανθεκτικότεροι οι καρποί του.

3. Επιδότηση για καλλιέργεια ιπποφαούς
Δεν υπάρχουν ακόμα επιδοτήσεις για καλλιέργεια ιπποφαούς.

4. Διάθεση παραγωγής ιπποφαούς
Μονάχα με υπογραφή επίσημου συμβολαίου μπορεί να υπάρξει καλλιέργεια. Το λάδι και ο χυμός του ιπποφαούς δίνεται σε φαρμακοβιομηχανίες, βιομηχανίες τροφίμων και σε βιομηχανίες που παρασκευάζουν καλλυντικά. Ο καρπός του μπορεί να βρεθεί και αποξηραμένος.

Πρώτα χρειάζεται να γίνει εδαφολογική ανάλυση για τη καταλληλότητα η όχι του χωραφιού. Εφόσον βρεθεί κατάλληλο το χωράφι στη συνέχεια χρειάζεται κοπριά γύρω στον 1 με 1,5 τόνο ανά στρέμμα. Αφού στρωθεί η κοπριά στο έδαφος μετά πρέπει να ξεκινήσει η φύτευση του ιπποφαούς.

5. Χρόνος παραγωγής
Αφού ολοκληρωθεί η φύτευση, το ιπποφαές χρειάζεται 3 χρόνια για να είναι έτοιμοι οι αρχικοί καρποί του που φυτεύτηκαν. Για να ολοκληρωθεί όμως η καλλιέργεια χρειάζονται 4 με 5 χρόνια από την αρχική φύτευση.


Αρωμα ανανά

Όλα τα τμήματα του φυτού είναι αξιοποιήσιμα, κάτι που καθιστά την καλλιέργειά του αρκετά προσοδοφόρα. Οι καρποί αποτελούν το εδώδιμο τμήμα του φυτού, είναι αρκετά θρεπτικοί με ένα μοναδικό άρωμα που θυμίζει ανανά. Ωστόσο, δεν συνηθίζεται να καταναλώνονται νωποί, καθώς είναι όξινοι και ελαιώδεις. Έτσι η συνηθέστερη χρήση τους είναι στην παρασκευή μαρμελάδων, χυμών, συντηρητικών, κομποστών και αφεψημάτων. Ευρεία χρήση βρίσκουν τα αιθέρια έλαια των σπόρων, που αποτελούν και το πολυτιμότερο προϊόν από φαρμακευτική άποψη. Συμπληρώματα διατροφής με ιπποφαές, κυκλοφορούν ήδη στην ελληνική αγορά. 

    
Φυτό παντός καιρού

Το ιπποφαές είναι ένας φυλλοβόλος και ανθεκτικός θάμνος, με το ύψος του να φτάνει τα 2-4 μέτρα. Υπάρχει αυτοφυές σε αρκετές χώρες της Ευρώπης και της Ασίας, με τη δημιουργία νέων βελτιωμένων ποικιλιών να έχει ξεκινήσει τα τελευταία 70 χρόνια. Πολλές ποικιλίες του έχουν δημιουργηθεί σε χώρες της πρώην Σοβιετικής 'Ενωσης, τη Γερμανία και τη Φινλανδία, με τις έρευνες να συνεχίζονται με αμείωτο ρυθμό. Στην Κίνα συγκομίζονται καρποί από 10 εκατ. στρέμματα αυτοφυών φυτών ενώ καλλιεργούνται άλλα 3 εκατ. στρέμματα. 

Τα τελευταία χρόνια, το φυτό και τα προϊόντα του έχουν διαδοθεί και στη Βόρεια Αμερική, όπου έχουν ξεκινήσει προσπάθειες για εξάπλωση της καλλιέργειάς του. Είναι φυτό που αντέχει τόσο σε πολύ χαμηλές όσο και σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες (από -45 βαθμούς Κελσίου έως 45 βαθμούς Κελσίου), έχει μεγάλες απαιτήσεις σε φως και λίγες σε νερό. Ανάλογα τώρα με την ηλικία του φυτού, την ποικιλία και τις μεθόδους παραγωγής, κάθε δέντρο "δίνει" 5-18 κιλά προϊόντος. Εκτιμήσεις αναφέρουν, πως το κόστος προετοιμασίας της καλλιέργειας για τον πρώτο χρόνο ανέρχεται σε 800 ευρώ το στρέμμα. Ως προς την στρεμματική απόδοση, αυτή σε γενικές γραμμές κινείται στα 2.000 ευρώ το στρέμμα (οι νωποί καρποί). Από τη βλάστηση μέχρι την έναρξη της καρποφορίας απαιτείται περίοδος 4-5 ετών, με τη μέγιστη παραγωγή να εντοπίζεται στο 7ο-8ο έτος. Από την ανθοφορία μέχρι την ωρίμανση του καρπού μεσολαβούν 12-15 εβδομάδες.
   
Νέα τάση 

Σύμφωνα με την έκθεση της Διεύθυνσης Παραγωγής Αξιοποίησης Προϊόντων Φυτών Μεγάλης Καλλιέργειας, υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες για την εμπορική εκμετάλλευσή του, την ίδια στιγμή που από αρκετούς θεωρείται η νέα σημαντική τάση στον τομέα των τροφίμων με οφέλη για την υγεία. Στη χώρα μας, η παραγωγή του ιπποφαούς ξεκίνησε προ διετίας περίπου και η πρώτη παραγωγή αναμένεται στο τέλος του 2012, οπότε και θα κριθεί αν η ποιότητα των προϊόντων είναι κατάλληλη. 

Σήμερα το ιπποφαές καλλιεργείται στην Κοζάνη, την Πέλλα, την Κρήτη, τη Φθιώτιδα και πιλοτικά ένα στρέμμα στην Εύβοια. Προ των πυλών βρίσκεται και η καλλιέργειά του στη Ροδόπη. Μέχρι στιγμής καλλιεργούνται συνολικά, περισσότερα από 2.200 στρέμματα. 

Το ιπποφαές, εκτός των χρήσεων που σχετίζονται με την εμπορία των καρπών και των φύλλων του, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για βελτίωση της γονιμότητας υποβαθμισμένων εδαφών, την προστασία των επικλινών εδαφών από τη διάβρωση, τη φύτευση πυρόπληκτων εκτάσεων και την ανάπλαση βιομηχανικών περιοχών.